Tokat'ın XIX. Valisi M. Zekâi GÜMÜŞDİŞ 10 Ekim 1926 tarihinde İzmir Bornova'da doğdu. Babası Ali Neşet GÜMÜŞDİŞ, annesi Rukiye Hanım'dır. İlk ve orta öğrenimini Bornova'da tamamlamış, 1946 yılında İzmir Namık Kemal Lisesi Fen Bölümünden iyi derece ile mezun olmuştur. Aynı yıl girdiği Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni 1950 yılında bitirerek 28 Temmuz 1950'de İzmir Maiyet Memurluğu'nda işe başlamıştır. Bu görevinden sonra Karşıyaka (Şimdi İlçe) Bucak Müdürlüğü'ne atanmıştır. Bu görevi kısa sürmüş, Cumaovası Bucak Müdürlüğü'ne tayin olmuştur.
GÜMÜŞDİŞ, daha sonra İzmir Bergama, Torbalı, Finike Kaymakam Refik ve vekilliklerinde bulunmuş, kaymakamlık kurs ve stajını tamamladıktan sonra İzmir İl Hukuk İşleri Müdür Vekil i olarak görevine devam etmiştir.
Kaymakam olarak ilk görev yeri 1952 yılında atandığı Siirt -Baykan ilçesidir. 1954 Kasım ayı-1956 Nisan ayı arasında yedek teğmen olarak askerlik görevini ifa ettikten sonra aynı yıl haziran ayında Sivas Gemerek Kaymakamlığı'na tayin edilmiş ağustos ayında ise Çanakkale Çan İlçesi Kaymakamlığı görevinde bulunmuştur. (Çan İlçesi ona Fahri Hemşerilik Beratı vermiştir)1958 yılı Ağustos ayında Balıkesir Ayvalık Kaymakamı olan Gümüşdiş, aynı yıl 25 Nisan'da Sevin Öztürk Hanım'la evlenmiş, 1960'da Evren adını verdikleri evlatları doğmuştur.
1960 yılı Ağustos ayında Bandırma Kaymakamlığına atanmış, 27 Mayıs İhtilalı dolayısıyla Belediye Başkan Vekilliği görevini de sürdürmüştür. 1962 yılında mesleki incelemelerde bulunmak üzere iki ay kadar Kıbrıs'ta bulunan GÜMÜŞDİŞ,1964 -1966 yılları arasında Ankara Çubuk Kaymakamlığı yapmıştır. 1966'da Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'nin Fransa ile yapmış olduğu Türk-Fransız Kaymakam Mübadelesi Antlaşması ile Fransa ve Almanya'da mesleki incelemelerde bulunmuştur. Aynı yıl, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü 1.Daire Başkan Vekilliği 'ne akabinde de Genel Müdür Yardımcılığı'na atanmıştır.
Vali olarak ilk görev yeri 1972 yılında atandığı Tokat'tır. 1975 yılında Aydın Valiliği'ne atanmış,1978 yılından 1988 yılına kadar da Bursa Valiliği yapmıştır. 2 Mayıs 1988 tarihinde kendi isteği ile emekli olmuştur. Halen Bursa'da ikamet etmektedir.
Biz ,bu yazımızda şehrimizde üç yıl hizmet ederek 1975 yılında Aydın iline atanan Vali Zekâi GÜMÜŞDİŞ'le ilgili bilgileri alt başlıklar hâlinde vermeğe çalıştık.
Tokat'ta sporun gereken yere ulaşması için gayret sarf eden bir vali. Vali Zekâi GÜMÜŞDİŞ zamanında Tokat İl Spor Müdürü Selahattin Güler'in oğlu Rıfat Güler' e anlattıklarından: “Yıl 1973-1974 Valimiz M. Zekâi Gümüşdiş, Spor il müdürümüz de babam A.Selahattin Güler'di. Tokat Spor'un yanı sıra güreş, voleybol, atıcılık branşlarında da seslerini Türkiye'ye ve Dünyaya duyuruyorlardı. Bu başarılar, alınan kupa ve madalyalar Tokat için unutulmaz hatıralar bıraktı.
Tokat Spor Futbol Takımımız sonsuz bir taraftar desteği ile 3. Ligde mücadelesini sürdürürken tribünlerde istenmeyen küfürlü tezahüratlarda oluyordu. Tribünleri bir stres atma yeri görenlere ders vermek lazımdı. Tokat Spor kendi sahasında misafir bir takımla maç yapıyor, tribünler öyle bir havaya girmiş ki küfürler havada uçuşuyordu. Kapalı tribünde oturanlardan birkaç kişi de diğerlerine eşlik ediyordu. Bu kişilerden aklımda kalanlardan biri kasap diğerleri sanayide esnaftı. Maçı izleyen Vali
M. Zekâi Gümüşdiş o dönem Spor İl Müdürü olan Selahattin Güler'i yanına çağırarak küfür eden insanların tespitini ister. Ve diğer maçı kendisiyle birilikte protokolde izlemeleri için şahsa özel davetiye göndermelerini söyler.
Özel davetiyeler maç öncesi ilgili kişilere Spor İl Müdürü tarafından verilir. Davetiyeyi alanlar önce şaşırırlar ama maç günü takım elbiselerini giyerek vali beyle birlikte biri sağına diğeri soluna oturarak tribünde maçı izlemeye başlarlar. Çay, kahve ikramları yapılır. Bir ara Vali onlara dönerek: Arkadaşlar küfürsüz maçı izlemek ne kadar güzel değil mi) diye seslenir. Onlar da “Evet efendim” diye cevaplarlar. Üstelik maç bitiminde vali onları kapıya kadar uğurlar ve davete icap ettikleri için teşekkür eder. Bundan sonra ne mi olur, bu iki insan bütün maçlara giderek argo kelime kullananları ikna etmek için büyük gayret sarf ederler.
Buna bir hatıra da eski güreşçilerimizden 1956 Artova doğumlu Musa Şanlı'ya ait: 1974-1975 yıllarında Tokat Güreş Eğitim Merkezinde 68 kiloda güreşe başladım. İlk antrenmanlar sırasında bizi izlemeye gelen kişiyi merkezin müdürü sandım. Meğer vali imiş, çok cana yakındı. Selahattin Bey sonra beni bu konuda uyararak, o bizim valimiz dedi. Vali, çoğu zaman bizi toplar, Cimcim Restaurant'a yemeğe götürürdü. Gitmeden önce beni Tokat Köy Hizmetlerine kadrolu olarak aldırdı. Burada benim asıl diyeceği m onun zamanında açılan Güreş Eğitim Merkezi'ne sık sık sık geliyor, spora çok önem veriyor, bizim moralimizi yükseltmek için elinden geleni yapıyordu.
Vali Zekâi GÜMÜŞDİŞ ile yapılan bir telefon görüşmesi
Tokat Valileri araştırma çalışmaları içinde bulunan ve şu an Tokat Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürü olan A.Turan Erdoğan Emekli Vali M. Zekâi GÜMÜŞDÜŞ ile dört yıl önce telefonla iletişim kurmuştu. İşte bu görüşmeden kısa notlar:
“Ben Tokatlıları çok seviyorum. Halen Bursa'da dahi onlarla bir araya geliyorum. Benim dönemimde Tokat'ın 667 köyü vardı. Hepsine ulaşmaya çalışıyordum. Erbaa'nın çok uzak mahrumiyet derecesinde Alinek köyü vardır; oraya bile gittim. (1994 yılında Alinek ve Gökbel Köyleri birleşerek Gökal Kasabasını oluşturmuşlardır)
Tokat Sigara Fabrikası, Erbaa Tütün İşletmeleri benim dönemimde yapıldı. Turhal yolunu kaçak olarak yaptırdım; sonra üzerine asfalt döktürdük. Gazi Osman Paşa Heykeli, 600Evler Mahallesi, Halıcılık Okulu, Yetiştirme Yurdu, TV vericisi benim dönemimin hatıralarıdır.
Niksar'da Tekel binasının üst tarafındaki çamlık alanda kuş sesleri arasında içtiğimiz çayları hiç unutmam. Ben aynı zamanda Tokat'ın fahri hemşerisiyim. Bu konuda encümen kararı vardır.
Hiç unutamadığım iki olay vardır. Biri Tokat Spor ve Çorum Spor arasında oynanan maç. Maç sonrası olaylar çıktı. Polisi ve askeri stattan geri çektim. Onlara bir konuşma yaptım, halkı sakinleştirdim ve dağılmalarını sağladım. Diğer bir olay ise gerçekten bir halk ayaklanması idi. Halk TÖBDER diye bir kuruluş vardı. Onların toplantı yaptığı salonu basmak istediler. Yine halka bir konuşma yaparak olayı sükûnetle sona erdirmeye gayret ettim.
Unutamadığım ve şu an hatırladığım iki Tokatlı hemşerim var. Biri eczacı İhsan, diğeri ise Mehmet Camgözoğlu. Tanıyor musun o kişileri şimdi ne yapıyorlar?”
Vali Zekâi GÜMÜŞDİŞ'le ilgili önemli bir çalışma ve hatıra bu anıtı yapan –benimde Gazi Osman Paşa Lisesi'nden Resim Öğretmenim-Samsun 19 Mayıs Üniversitesi Heykeltıraş Yard.Doç. Dr. Necati Kıvrak'a ait: “Zekâi Gümüşdiş 1972 yılında Tokat'a vali olunca lise müdürleri toplantısında bir sebeple Gazi Osman Paşa Heykelini sormuş. Müdürler bir mahcubiyet içinde:
-Gazi Osman Paşa'nın heykeli yok, demişler. Vali:
-Nasıl olmaz, ben olduğunu zannediyordum. Öyleyse 1973 yılındaki Cumhuriyet'in 50.yılı kutlamaları etkinliği içinde bir de Gazi Osman Paşa Heykeli ve anıtı olsun. Demiş.
Ben o zaman GOP Lisesi Resim Öğretmeni idim. Nasıl yaptırırız, kime yaptırırız, diye araştırırken GOP Lisesi Müdürü Vural Tuncer Valiye beni söylemiş. Vali görüşmek için beni makamına çağırdı, coşkuyla, üstat sözleriyle karşıladı. Oturduk uzun uzun konuştuk ve bu görüşme neticesi hemen çalışmalara başladım. Üniversiteden Güzel Sanatlar Akademisi'nden Hocam Prof. Dr. Kenan Yontuç'un da yaptığım maketleri incelemesi ve onayını aldıktan sonra işi hızlandırıp dört ayda işi tamamladım. Heykelin tunç dökümü Nazilli'de yapıldı Anıtın giderlerini o dönmede kurulan Tokat Gazi Osman Paşa Anıtı Yaptırma Derneği toplanan bağışlarla karşıladı. Anıt görkemli bir törenle açıldı.
Ve bugün yerinde yeller esen Tokat Sigara Fabrikası için Vali M. Zekâi GÜMÜŞDİŞ'in o yıllardaki yoğun gayretleri:
1973 Milletvekili Genel Seçimleri yapılacaktı. Siyaseten daha avantajlı hâle gelmek için Tokat'a bir Sigara Fabrikası yapılması düşüncesi ortaya çıktı. Vali Zekâi Gümüşdiş , ileri gelen Tokatlıları Ticaret ve Sanayi Odası'nda topladı. “Tokatlılar, Erbaalılar Ankara'da sigara fabrikasını Erbaa'ya götürmek için uğraşıyor, siz ne yapıyorsunuz? Kimse kimseyi beklemesin, sabahleyin Ankara'ya düşün” dedi. Yapılan görüşmeler neticesinde Başbakan Ferit MELEN e kadar ulaşıldı. Aslında Ankara'ya bu konuda bir heyetin gelmesi için vali uyarılmıştı. Bakanlar Kurulu fabrikanın Tokat'a yapılmasını kararlaştırdı ve 13 Mart 1973'te Resmi Gazete'de yayınlandı. Kararı, vali gazeteleri arayarak basına müjdeyi verdi. Süratle fabrika lojmanlarının inşaatına başlandı. (Fabrikanın temeli ise 28 Temmuz 1975 de atıldı.)
Ve Tokat için üzücü bir tarih:15 Şubat 1975 TÖB-DER Olayları:
Türkiye'de o dönem öğretmen derneklerinden biri olan TÖB-DER, ülkedeki pahalılığı protesto etmek için toplantı kararı almıştı. Tokat'ta da aynı gün ilçelerden gelenlerin de katılımıyla Bulvar Sineması'nda toplantı yapmaya başladı. Ancak o yıllarda sağ-sol adıyla oluşan siyasi gerginlikler bu toplantıya yansıyınca işin seyri değişti. Toplantının yapılmamasını, dağılmasını isteyen guruplar Bulvar Sinemasını kuşattı. İçerdekilerin mağduriyeti önlenemedi tahrik ve baskıların artması, kalabalığın 15.000 kişiye ulaşması bazı provakötörlerin de devreye girmesi ile şehir merkezindeki CHP'lilerin işyerlerini tahrip edilmeye başlandı. Bunun üzerine Vali polisiye tedbirler yeterli olmayınca askeriyeden yardım istedi. Amasya ve Sivas'tan cemselerle jandarma birlikleri gelerek olayları önlemeye çalıştılar. Nihayetinde şehirde Sıkıyönetim ilan edilerek sokağa çıkma yasağı konuldu. Tokat Öğretmen Okulu ve Ticaret Lisesi bir hafta süreyle eğitime kapatıldı.
Olayları önlemek için Vali Zekâi Gümüşdiş, Emniyet Müdürü Mehmet Kandilli, Tokat Garnizon Komutanı Jan. Albay Suat Yılmaz büyük çaba gösterdi. Hatta bu kargaşada Emniyet Müdürü Mehmet Kandilli yaralandı. Olaylar neticesinde gözaltına alınanlardan 30 kişi tutuklandı Bu kişiler önce Tokat cezaevinde iki aya yakın kaldılar daha sonra Ankara Devlet güvenlik mahkemesinde yargılanmak üzere Ankara'ya sevk edildiler.
Tokatlılar Vali Zekâi GÜMÜŞDİŞ'i çok sevmişler, şehrin fahri Hemşeriliğine uygun gömüşler, Ayrıca şehrin çok işlek bulvarlarından birine onun adını vermişlerdir.
Biz, Tokat halkı olarak şehrimize büyük hizmetleri olan Eski Valimiz Zekâi GÜMÜŞDİŞ'e sıhhatli yıllar diliyoruz.
Tokat'ın 20.Valisi Mehmet ERDEM Bey ile ilgil yazımızda buluşmak dileğiyle.