Niksar'ın Ceviz İşleme Pazarını Kaybetmesinin Sebepleri
Kadri Ünal Kaynar: Ceviz sektörünün Niksar'da dumura uğramasının yegane sebebi haksız rekabetler, ikincisi işçi sigorta olayı, üçüncüsü bilinçsiz bir şekilde ceviz ağaçlarının kesilmesi, diplikçik sektöründe, kereste sektöründe kullanılması, yerine dikim yapılmaması, beşinci olayda işçiye verdiğimiz paranın işçiyi tatmin etmemesi. Daha sonra Doğu bloğu ülkelerinin patlaması ve oradaki fiyatlarla buradaki fiyatların arasında uçurum olması nedeniyle Türkiye genelinde cevizcilik sektörü eridi Niksar başta olmak üzere...
Yukarıda saydığımız sebeplerden ikisi ön plana çıkmaktadır. İlk olarak ceviz ağaçlarının kesilmesi, ikinci olarak da yurt dışından ceviz ithalinin serbest bırakılması ve ucuz cevizin bilinçsiz bir şekilde ithal edilerek ve piyasaya hakim olması. Bunun sonucunda da fiyatların düşerek köylünün, müstahsilin elindeki cevizin para etmemesi.
Akkuş'un Bağderesi'ndeki Çobanoğlu Cevizi'ni Kestiler
Ceviz ağaçlarının kesimi 1970'lerde başlamıştı ama Özal döneminde ceviz ithalinin serbest bırakılması ve ceviz fiyatlarının düşerek para etmemesi üzerine 1990'lı yıllardan itibaren çok aşırı bir şekilde ceviz kesimi oldu. Yani öyle ağaçlar vardı ki bu yörede; Çobanoğlu cevizi mesela. Akkuş'un Bağderesi'nde idi ve 14 kişi el ele tuttuğu zaman ağacı kavrayamıyorlardı. Bu ağacı kestiler biliyor musun, bu devasa ağacı kestiler. O kadar harika bir cevizi vardı ki, tadına doyulmuyordu. Devlet burada bilinçsiz bir şekilde bu kesimlere izin verdi.
Niye kestiler bu ağaçları? Çünkü o gün için cazipti. O gün atıyorum işte o ağaç 1,5-2 ton ceviz verirken adam 3000 lira verdi. 3000 lira büyük paraydı. Çocuğunun düğününü yapıyordu bu paralarla. Ama altın yumurtlayan tavuğu kesmiş oldular. Daha sonra eyvah dediler ama iş işten geçti. Ama şu anda en güzel şey bayağı bir ceviz dikimimiz var.
Selahattin Tuğsel ve Nadir Olhan
Aynı o ceviz ağaçlarını kesme olayı sadece Niksar'da bölgemizde değil, bütün Türkiye'de oldu. Çok aşırı kesim oldu. Ben Ziraat dairesinde çalışırken 1974-75'te yine Ziraatçı ağabeylerimiz Selahattin Tuğsel ve Nadir Olhan ağabeyler çok karşı çıktılar bu ceviz kesimine ama güçleri yetmedi durdurmaya. Çok beyefendi kişilerdi, Niksar ziraatçılığına büyük hizmetleri olmuştur, Allah rahmet eylesin ikisine de.
Çocuklarımızı Okutuyoruz
Daha sonra İlçe Tarım'la Orman arasındaki bir işbirliği ile müsaade edilmeye başladı. Ziraatten rapor almadan Orman işletmesi izin vermedi kesimlere. Misal meyve odunları, bizim burada muazzam bir çördük potansiyeli, armut potansiyeli vardı, yabani elma potansiyeli vardı. Bunları meyve odunu; 'Çocuklarımızı okutuyoruz.' diyerekten duygu sömürüsüyle kesti kesti Niksar'a indirdiler.
Ama ileriye dönük benim umudum var
Ceviz sektörü maalesef şu anda %70'lerden %10'lara düştü diyebilirim. Hatta daha aşağı. Ama ileriye dönük benim umudum var. Tekrar bu daha iyi, teknik bir şekilde; gerek makineleşme gerekse yine bu ambarlar, sergenler kurularak elde kırmayla, elde seçtirmeyle çıkacağına ümit ediyorum. Ama devletin de bize sigorta vs. destek olması lazım.
Bizi Arayan Soran Yok Eskisi Gibi
Niksar'da ceviz sektörünün küçülmesinin bir diğer sebebi de yurt dışından gelen ucuz ve kalitesiz ithal cevizdi. Sonra bu cevizleri bir de serbest bölgede kırdırıp, hiçbir gümrük ödemeden trans ticaret yapma, artı bizim buradaki işte mazot, akaryakıt pahalılığı, işçinin pahalılığı… Bizim ceviz sektörüne çok büyük darbeler vurdu ve bu sektör ağır ağır ağır ölüme terk edildi. Yılmaz Kardeşler'den Nail ağabeyimiz bu konuda çok uğraş verdi ticaret ataşeliklerinde, şurda burda. Ama işte bir yere kadar gelebildi. Daha büyük holdingler var. Adam gemi bazında ceviz getiriyor. 15-20 tır bazında ceviz getiriyor. Yani bizler ufaldık, yeni nesille birlikte başka şeyler, başka esnaf, tüccarlar türedi. Öyle oldu yani. Niksar'ımızın bir ekmek teknesi yok oldu diyebilirim yani.
Önemli olan hedefi iyi seçmek, ileriyi görmektir
Sefa Özden: Gelelim cevize. Cevizin şu andaki ekonomik getirisine baktığımızda eskiden ağaçların kesilmesiyle ilgili yapılan hataya ne Niksarlı izin verirdi ne de devlet. Bir de Niksarlı olarak ceviz işini yapan tüccarların tamamı babadan oğula geçen bir meslektir. Tamamı yerli ailelerin mesleğinden gelen bir iştir. Dışarıdan gelenler yerlilerden görerek bu işi devam ettirmişlerdir. Şu anda dışarıdan gelenlerden Nail en zayıf başlamış, şu anda ise en iyi durumda olandır. Önemli olan hedefi iyi seçmek, ileriyi görmektir. Meslekte ne yapacağına doğru karar vermektir. Bizde buradan gördüğümüz şekliyle yenilikleri yapmadık. Niksar'da zamanında 50 civarında ambar vardı. Ortalama 1500-2000 kişi bu sektörde işçi olarak çalıştı. Ve bu işten benim bildiğim emekli olan 3-4 tane var. Hepsi emekli olabilseydi belki ceviz pahalı olacaktı. Bir standart olacaktı. Cevizler kesilmezdi. Bu ceviz yemin ederim Niksar'ı kurtarırdı. Bu iş bir ekoldü, iyi bir meslekti.