Türk Ocakları 10 Nisan 1931 tarihinde Genel merkezde yapılan toplantı sonrası feshedilerek onun yerine Halkevleri açılmak üzere bütün mal varlıkları Cumhuriyet Halk Fırkasına devredildi. Ocakların kapatılmasındaki önemli etkenler arasında tüm güçlerin tek elde toplanması siyasetinin bir gereği olarak CHF içine alınıp eritilmeleri vardır. Türk Ocaklarının izlediği Türkçülük ve uzantısı sayılabilen Turancılık siyasetinden rahatsız olan Sovyetler Birliği, egemenliği altında bulunan Türklerin zamanla harekete geçirileceğinden endişelenmiştir. Sovyet Büyükelçisi Surist, ocakların kendi ülkesi ile fazla ilgilenmesinden hükümetinin duyduğu kaygılarını ve bu yöndeki düşüncelerini Hariciye Vekili Tevfik Rüştü 'ye (Aras) bildirmiştir. Türk Ocakları Başkanı Hamdullah Suphi Tanrıöver'in büyük hizmetleri, dış ülke temsilcileri arasında büyük itibar görmüş “Devlet içinde devlet “gibi yanlış algılamalar da hükümeti rahatsız etmiştir.

Azerbaycan Elçisi İbrahim Abilof'un:” Paşam biz sizinle dostuz, Kurtuluş Savaşı'nda bu dostluğu ispatladık. Para ve silah yardımı yaptık. Ancak Türk Ocağı'nda dostluğa yakışmayan bazı olaylar oluyor. Burada Türkistan'ı alacağız, Azerbaycan Türklerini kurtaracağız “ diye konferanslar veriliyor. Bu dostluğa yakışmaz, önlenmesini istiyoruz.” der.

Türk Ocaklarının yerine 19 Şubat 1932'de CHF' nın ilkelerini uygulayan Halkevleri açılmıştır.

Niksar Türk Ocağı Kurucularından Ali Rıza Efendi

Karslızade Ali Rıza Efendi 20 Nisan 1887 Niksar doğumludur. Babası Niksar'ın hayırsever insanlarından Salih Efendi (1866-1935) (halk arasında Sela Efendi diye bilinmektedir) annesi Rahim Hocanın kızı Ayşe Hanımdır.

Salih (Sela )Efendi'nin İki oğlu Ali Rıza ve Ömer, kızı Nesime (Özer, Durmuş Küpçü'nün eşidir.)

Arşiv kayıtlarında Kocagözoğulları lakabıyla bilinen Karslızade Ali Rıza Efendi soyadı kanunu çıkınca Karslı soyadını almıştır. Ali Rıza Bey ilk evliliğini Sivas'tan Emiroğulları'ndan Nafia Hanımla yapmış, bu evlilikten Kadir Karslı (1911-1994 ) doğmuştur. Onun vefatı üzerine ikinci evliliğini Tokat'tan Hatun (Fatma ) Hanımla yapmış, Hacı, Mediha, Semiha, Lütfi ve Meliha adını verdikleri evlat sahibi olmuştur.

Askerlik sonrası babasının dericilik, yemenicilik, ayakkabıcılık işini devralmıştır. Sonra işini manifatura ve Singer Dikiş Makinaları bayiliğine dönüştürerek oğlu Kadir Karslı'ya ( Ömer Karslı ile ortak ) bırakmıştır.

Niksar yukarı Çarşıda eski hükümet binası yakınındaki ticari iş yerinin 2.katını Niksar Türk Tayyare Cemiyeti'ne 1926-1927 yıllarında kiraya vermiştir. Aynı binayı kurulmasına öncülük yaptığı Türk Ocağına ve sonraki yıllarda da Sıtma Savaş'a ücretsiz tahsis etmiştir.

Niksar Rüştiyesi mezunu olan Ali Rıza Efendi Memleketimizin ilk yedek subaylarındandır. İhtiyat Zabiti iken kısa bir dönem Kuşadası Kaymakam Vekilliğinde bulunmuştur. Askerlik dönüşü babasının isteği üzerine ticarete atılmıştır. 1931 yılında Türk Ocaklarının kapatılarak Halkevlerine devrine kadar idari heyette bulunması sebebiyle çalışmaların içinde yer almıştır. Ali Rıza Efendi bir dönem de Niksar Ticaret Odası Başkanlığı'nda bulunmuştur.

19 Ocak 1967 'de vefat etmiş, Melik Gazi Kabristanlığına defnedilmiştir.

Kaynaklar: Füsun Üstel, İmparatorluktan Ulus-Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları (1912-1931) İletişim Yayınları 2010 İstanbul

Mustafa Arıkan, Ahmet Deniz, Türk Ocaklarının Kapatılan Borçları ve Emlakının Tasfiyesi, Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi Aralık 2004,sayı: 15

Türk Ocakları Tarihi (1912-1931) : Hüseyin Tuncer, Yücel Hacaloğlu, Ragıp Memişoğlu, Türk Ocakları 1998

Türk Ocakları Albümü, Ankara Türk Yurdu 1998

Türk Ocakları Merkez Heyeti 1928 Senesi Kurultay Zabıtları, Beşinci Kurultay Ankara Türk Ocakları 1930

Tokat Albümü 1937-1938, Ferit Acunsal, Resimli Ay Matbaası İstanbul

Niksar Türk Hava Kurumu Arşivi, Karar Defterleri

Hamit Saraç, Türk Ocağı Erbaa Şubesi Aylık Bülteni Mayıs 2004,Özel Sayı

Niksar Belediye Başkanı Cavit Tahmiscioğlu Fotoğraf Arşivi

Hasan Ferit Günal /Niksar, Fotoğraf Arşivi

Araştırmacı-Yazar Hami Karslı ile Eylül 2020 Niksar'da yapılan görüşme

Yorumlar