Kültür-sanat çalışmaları çerçevesinde çok sayıda ile gidiyor yapılan çalışmaları ve ortaya koyulan yayınları gördükçe bir yandan çok sevinirken Tokat adına da doğrusu hayıflanıyorum. Bir aya yakın süredir kaldığım Bolu ilinde sessiz-sedasız “Niksar Üstüne” adlı eserimin tamamlama çalışmalarını sürdürürken diğer yanda da fırsat buldukça Bolu Müzesi'ni, Bolu Halk Kültürünü Araştırma Merkezi'ni, Belediye bünyesinde ihdas edilen Kent Müzesi'ni, Köroğlu Külliyesi'ni gezerek yetkililerden doyurucu bilgiler aldım. Bu güzel şehirden ayrılmadan bir gün önce de 1 Ağustos Pazartesi günü Bolu Belediye Başkan Yardımcısı Emine Davarcıoğlu Hanımefendi'yi ziyaret ederek Bolu'da doğan Tokat-Sivas Çamlıbeli'nde at koşturan Köroğlu'dan, Büyük Tasavvuf Ehli Hayrettin Tokadi'den, Niksar'da vakfı olduğuna dair bir vakfiyesi bulunan Fatih'in Hocası Akşemsettin'den, 19.yüzyılda Tokat'tan Bolu'ya giderek oradaki dergahlarda vazifelendirilen ve yine o topraklarda metfun Mevlevi Şeyhlerinden sohbet ettik. Bolu'da hemen her yıl Köroğlu Festivali yapılıyordu ama bu yıl Ağustos'un üçüncü haftası yapılması planlanan etkinlik 15 Temmuz Kalkışmasının ülkemizde yarattığı sıkıntılar sebebiyle iptal edildi. Yoksa sağ olsunlar Tokat Belediye Başkanımız Av. Eyüp EROĞLU, Niksar Belediye Başkanı Özdilek ÖZCAN ve Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği –Kümbet Dergisi Ailesinden bir grup Bolu'ya davet edilecektik. Kültür İşlerinden sorumlu Başkan Yardımcımız Emine Davarcıoğlu ile yaptığımız görüşmede Kültür ve Turizm Bakanlığı, Tokat Belediyesi ve Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği koordinesiyle iki yıldır Tokat'ta da “Uluslararası Köroğlu Halk Âşıkları Şöleni” yaptığımızı söyleyince bir halk kahramanı olan Köroğlu'nun diğer sahalarda da anılmasından mutlu oldu. İnşallah bundan sonraki Köroğlu etkinliklerinde beraber hareket edebileceğimiz hususlar olacak. Kendisine bu sütunlardan teşekkür etmeyi bir borç biliyorum.
Tabii ki bu güzel ziyaretler ve gelişmelerden sonra asıl olarak işi Bolu Belediyesi'nin yapmış olduğu yayınlara ve yayıncılara verdiği desteklere getirmek istiyorum. Zira bizim biraz da hazırlıksız olduğumuzdan kendisine hediye edebildiğimiz Tokat Nikâh Defteri, KÜMBET Dergisi ve Temmuz Bulutlarını Bekliyorum şiir kitabından sonra makamdan çıkışta şahsımıza Bolu Belediyesi yayınlarından iki çanta kitap ve başta Köroğlu ve Bolu türkülerini içeren 10 adet cd hazırlanmıştı.
Doğrusunu söylemek gerekirse, içimde hep ukdeydi. Biraz da zamana bırakmıştım ama Bolu'da bu değerli çalışmaları görünce çok değerli arkadaşların ve öğrencilerin hazırladığı TOKAT NİKÂH DEFTERİ(1882-1887) adlı eserin tanıtım çalışmasını Bolu dönüşü Ankara'da hemen kaleme aldım.
Tokat Nikâh Defteri adlı eser, kadim dostumuz, çalışmalarıyla ve kişiliğiyle üniversite için ayrı bir değer olan Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Alpaslan DEMİR ve bizim de gayretlerini yakından takip ettiğimiz -birbirinden değerli hocamızın yetiştirdiği yüksek lisans öğrencileri- Ahmet İlhan Aybek (1990 Tokat doğumlu),Bahar Kocabaş (1987 Çorum doğumlu), Çağrı Onar (1986 Sivas doğumlu) ve Semanur Kahraman (1991 Tokat doğumlu) tarafından hazırlanmış. Genel Yayın Yönetmenliğini Yaşar Hız, editörlüğünü Taşkın Köksal, ön tarafta defterlerin Osmanlıca bir sahifesi arka tarafta bir Tokat gravürünün yer aldığı Kapak Tasarımını Hatice Uzun'un yaptığı, 152 sahife ve karton kapaklı çalışmanın birinci basımı Bizim Büro Matbaası İstanbul-Aralık 2015 tarihini taşıyor.
Eserin ilk sahifelerinde hazırlayanların kısa künyeleri verilmiş. Bunu beşinci sahifedeki anlamlı bir ithaf paragrafı takip ediyor: “Adları unutulmuş ama belgelere isimleri kazınmış Tokatlı hemşehrilerimizin ruhlarına birer Fatiha okunması dileğiyle” şeklinde.
Önsöz ve Giriş Bölümleri Doç. Dr. Alpaslan Demir'e ait ama hocamız burada büyük bir mütevazılık örneği göstererek unvanını kullanmamış.
Çalışmanın asıl diyebileceğimiz ilk bölümünde Tokat Müzesi'nde 2008.1.15.7335 Envanter numaralı kayıtlı kırk varaklı dört defter halinde bulunan ve Naipler tarafından yapılan 1882-1887 yıllarını kapsayan nikâh izinname kayıtlarından bahsedilmektedir. İlk defter 11 varak, ikincisi 176 sahife, üçüncüsü araştıranlarca numaralandırılan 99 sayfa, sonuncusu da 154 sayfa ve toplam izinname sayısı 4291'dir.
Merkez kaza haricinde Almus, Sulusaray, Artova, Pazar, Erbaa, Turhal, Niksar, Reşadiye ve Zile'nin de dâhil olduğu defterlerde 1882 yılından 1911 yılına kadar eksik iki yıl hariç tutulursa 21 yıllık sürede 13.000 izinname kaydı bulunmaktadır. Bu belge ve bilgiler o dönemdeki Tokat'ın nüfus, aile-lakaplar-sülaleler açısından sosyololjik, kültür yapısına büyük ışık tutmaktadır.
Diğer bölüm başlıkları ve yazarları şu şekilde sıralanmış:
Nikâh Defterlerinin Değerlendirilmesi,1882-1887 Tarihli Nikâh Defterine Göre Tokat'ta Erkek Adları /A. İlhan Aybek-Çağrı Onar), 1882-1887 Tarihli Nikâh Defterine Göre Tokat'ta Kadın İsimleri (Bahar Kocabaş-Semanur Kahraman)
İkinci bölüm başlığı altında yer alan “Tokat'ta Düğün Adetleri Üzerine” çalışmaları içinde kız istenmesinden düğüne kadar devam eden süreç içinde sırasıyla gelişen konumları ortaya konulmuş. Bu bölümde Tokat eşrafından değerli isimler Şerare Kıvrak Yağcıoğlu (1950 Tokat doğumlu) , Nermin Karagözoğlu (1944 Tokat doğumlu) ve Remzi Zengin (1952 Tokat doğumlu) ile gerçekleştirilen bir röportaj yer alıyor. Ayrıca esere bir zenginlik kazandırdığına inandığımız kına ve gelin hamamları sırasında söylenen bazı gelin-kaynana manileri Nermin Karagözoğlu ve Neziha Güler tarafından derlenerek bu bölüme ilave edilmiş. Üçüncü bölümde ise “1882-1887 yılları Arasındaki Nikâh Kayıtları” tarih, mahalle ve künye sıralamasıyla belgelendiriliyor. Bunlardan birinci sayfada yer alan birkaç kayıt örneği verelim:
10 Teşrin-i evvel 1298 /22 Ekim 1882.Debbağhane-i Atik Mahallesinden Fatma bint-i Mehmet seyyibe Karahisarlı Yunus oğlu Ahmet bin Osman
23 Muharrem 1300/ 4 Aralık 1882 Mahmut Paşa Mahallesi'nden Aişe bint-i Mustafa Çavuş bikr talibi Biskini (Yayladalı) karyesinden Ebubekir bin Ahmed
Rebi'ü'l evvel 1301 / 3 Ocak 1884 Çay-ı Müslim Mahallesinden Şakire bint-i Osman nâm bakirenin talibi Ömer bin Ahmed.
Bu değerli eserin son bölümü de kaynakçaya ayrılmış.
Dileğimiz derin bir tarihi zenginliğe sahip şehrimizde mülki ve mahalli makamların, sivil toplum kuruluşlarının bu tür çalışmalara destek vermesidir. Kültür ve sanatımıza her geçen gün biraz daha ehemmiyet veren Tokat Belediyesi'nde nikâhı kıyılan gençlere birer adet kitaptan hediye edilerek belki yakın atalarının izlerini de bulabilecekleri bu çalışmada şehrimizde yapılan düğün öncesi ve sonrası adetleri okuyarak milli ve manevi değerlerimizin kıymeti daha iyi anlaşılabilir diye düşünüyorum.
Teşekkürler değerli Hocam, pek çoğumuzun yapamadığını, Ankara'dan gelerek gerçekleştirip bizim şehrin kültürüne verdiğiniz bu değerli çalışmalar ve öğrencilerinize sahip çıkarak onları da araştırmalara yönelttiğiniz için. Şimdi daha iyi anlıyorum tarih bölümündeki öğrencilerinizin sizin ve sizin gibi değerli hocalarımızın etrafınızda neden pervane olduklarını. Ve teşekkürler kıymetli gençler, bu alanda sizlerin, verimli araştırmalar yaparak nice yeni eserleri gün yüzüne çıkaracağınıza inanıyoruz. Yolunuz, bahtınız açık olsun.