Mustafa Necati Elgin'in Çalışmaları
Niksar'da 1929-1939 yılları arasında öğretmenlik yapan Mustafa Necati Elgin (1907-1977), Gazi Ahmet İlk Mektebi öğretmeni iken Karşıbağ Mahallesinde Erzurumlu Emrah'ın mezarı yakınında bir evde oturmuştur. Erzurumlu Emrah'la ilgili çalışmalar yapmış, kabrini sık sık sık ziyaret etmiş, hatta Emrah'ın mezarının tamiratında büyük emeği geçmiştir.
Gönül dünyasında Emrah'a ayrı bir yer açmış, 1939 depremi sonrası Niksar'dan ayrılıp Konya'ya taşınan Elgin, Mevlâna Müzesi Müdür Yardımcısı olduğu dönemde Erzurumlu Emrah Divanını kendi el yazısından kopya etmiştir. (Bu değerli el yazması eser Müjdat Özbay, A. Turan Erdoğan, M. Necati Güneş ve bendenizden oluşan kültür ekibimizce 2011 yılında Konya'da kopya edilmiş, aslı Konya El Yazması Eserler Kütüphanesi'ne teslim edilmiştir. Eserin kopyası, “Divan-ı Emrah- Şehr-i Şehir Niksar'da Medfun Olan Erzurumlu Şair, Meşhur Emrah - “ adıyla Niksar Belediyesi Kültür Yayınları arasında 2014 (Birinci baskı) ve 2017 yıllarında (İkinci baskı) yayınlanmıştır.
2022 yılında Türk Tarih Kurumu Arşivinden Niksar'la ilgili temin ettiğim fotoğraflardan biri de Erzurumlu Emrah'ın mezarına aitti. Emrah'la ilgili yaptığım bu denli çalışmalar içinde bu fotoğrafla ilk kez karşılaşıyordum.
Fotoğrafın arkasında: “ OFS D: 118 N: 30-41 Niksar Erzurumlu Emrah” ifadeleri yazılıydı.
2023 yılında Erbaa'dan Araştırmacı-Yazar Hulusi Durupınar bana 19 Şubat 1938 tarihli Cumhuriyet gazetesi küpürünü gönderince fotoğrafı da çözmüş olduk. Gazete haberi aynen şöyle:
“ Erbaa (Hususi)
Erbaa tütün tüccarlarından Şevki Önder Erzurumlu Halk Şairi Emrah'ın Niksar kazasındaki mezarını yeniden yaptırmıştır.
Gönderdiğim resim mezar yapıldıktan sonra alınmıştır. Bu mezar ince duygulu şaire Anadolu'da gösterilen saygının numunesidir”
Deprem kuşağında yer alan Niksar 1939 ve 1942 yılında iki büyük deprem geçirmiş, bu mezarın bulunduğu Karşıbağ Mahallesi tamamen yıkılmıştır. Dolayısıyla deprem sonrası çekilen Niksar fotoğraflarında göremediğimiz bu anıt mezar da bu depremler sırasında tahrip olmuştur. (Bahsi geçen gazetenin orijinaline Milli Kütüphane Süreli Yayınlar Bölümünde ulaşarak ayrıca kopyaladım)
Mezarı Yaptıran Şevki Önder
1888 Erbaa doğumlu Şevki Önder İmamzadelerdendir. Cumhuriyetin ilk sanayicilerinden olup zengin tütün tüccarlar arasındadır. İttihat ve Terakki Partisi, CHP Erbaa kurucularından ve Millî Mücadelede Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Yönetim kurulu üyeliğinde bulunan maddi yönden bu mücadeleye büyük katkıda bulunan İstiklal Madalyası sahibidir.1953 yılında vefat etmiştir. Nigâr Hanımla evliliğinden dört evlat sahibi olmuştur.
Mezara Daha Sonra Kolan Taş Kitabe
Taş: Büyük temel harflerle taş üzerine kazılan:
“Gönül gurbet ele düşme
Ya gelinir ya gelinmez “
“Diyen ve 19 uncu yüzyılda Erzurum'da doğup Doğu ve Orta Anadolu'da halkın benliğine giren ve 1855(1274) tarihinde Niksar'ımızın sıcak kucağında ebedi uykusuna dalan Erzurumlu Halk şairi Emrah burada yatar.”
160X 80 cm ebadında, 15 cm kalınlığında tek parçadan yapılan ve iki dikey kolona giydirilen bu taş kitabenin 1952-1960 yılları arasında Niksar Kaymakamlığı yapan Ahmet Tosun tarafından yaptırılarak Erzurumlu Emrah'ın mezarının yeniden düzenlendiğini 1921 doğumlu Melik Gazi tekkeşinlerinden Ahmet Ünal'ın, 1948 doğumlu oğlu Mustafa Ünal'a anlattıklarından ve 1962 doğumlu Ömer Bostancı'nın büyüklerinden dinlediklerini bize aktarmasından öğreniyoruz.
Daha sonraki yıllarda bu taş kitabenin de içinde bulunduğu mezar dekoratif bir demir çerçeve ile koruma altına alınmıştır. (1968 yılında komşumuz Aydın Sessiz'e gelin almak için ilk kez geldiğim Niksar'da ben de etrafını otlar sarmış Emrah'ın mezarını o şekilde görmüştüm)
1985 yılında dönemin Belediye Başkanı Selahattin Hançer'in girişimleriyle Kültür ve Turizm Bakanlığı Mimarı Gönül Yurdakul tarafından çizimi yapılan anıt mezarın yapımı kısa sürede tamamlanmıştı.
3-4 Mayıs 1986 'da Niksar'da gerçekleştirilen “1.Niksar Emrah Kültür ve Sanat Şöleni “çerçevesinde “Erzurumlu Emrah Sempozyumu” düzenlenmiş, “Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Niksar Belediyesi'nce yaptırılan Erzurumlu Emrah Anıtı da dönemin Valisi Recep Yazıcıoğlu, milletvekilleri, protokol ve halkımızın katıldığı törenle açılmıştı.
Biz yazımızı Erzurumlu Emrah'ın:
“Felek çakmağını üstüme çaktı
Beni onulmaz derde bıraktı
Vücudum şehrini odlara yaktı
Yandım ataşınan su leyli leyli “
Dörtlüğü ile sonlandırırken Ahi Pehlivan Türbesi, Cahit KÜLEBİ Anıt mezarı ile Erzurumlu Emrah Türbesinin bulunduğu alanın Niksar Belediyesince yeniden dizayn edilerek geçmişimize de bir vefa olarak temiz tutulması için gerekli çalışmaların yapılmasını bekliyoruz.
KAYNAKÇA
Ahmet Talat, Âşık Tokatlı Nuri,1933 Çankırı Matbaası
Cahit Öztelli, Erzurumlu Emrah, Elif Matbaası,1976 Ankara
Şevket Türkyılmaz, Ülker Niksar Halkevi Kültür Dergisi, sayı 4,1936
Bursalı Mehmet Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri,2.Cilt Meral Yayınları, İstanbul 1972
Eflatun Cem Güney, Erzurumlu Emrah Hayatı ve Şiirleri İstanbul Maarif Kütüphanesi Yay.1950
Hami Karslı, Niksar'da İz Bırakanlar ve Niksar Üzerine Yazılar, Es-Form Ofset 2015, Sivas
Metin Karadağ, Erzurumlu Emrah, Yaşamı, Sanatı ve Şiirleri Ayyıldız Yayınları, Ankara 1996
Nihat Sami Banarlı, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi (I), M.E. Basımevi, İstanbul 1971
Türk Tarih Kurumu Fotoğraf Arşivi
Aşık Nuri Çırağı Fotoğraf Arşivi
Milli Kütüphane, Süreli Yayınlar Bölümü, Cumhuriyet Gazetesi,19 Şubat,1938
Hasan Akar, Niksar Üstüne, Niksar Belediyesi Kültür Yayınları, Sivas-Es-Form Ofset ,2017
Atalay Karahan, Bütün Yönleriyle Niksar, Bilgin Matbaası, Niksar 1974
Hulusi Durupınar Arşivi
Ahmet Önder Fotoğraf Arşivi
Kaleminize sağlık değerli hocam. Emrah'ın şiirleri kadar zarif üslubunuz var olsun.